من گورکن‌ها را صدا مى‌زنم

جنبش سوررئاليسم جنجال‌برانگيزترين مكتب قرن بيستم بود. تاريخ تولد و مرگ آن را از سال 1924 تا 1945 مى‌دانند. محل تولد آن پاريس است، شهرى كه مهد تمدن و پرورشگاه روشنفكران بزرگ دنيا است.

اگرچه تولد آن در سال 1924 به‌رسميت يافت، اما سابقه‌ى آن در آثار پيشينيان و انديشمندان بزرگ يافت مى‌شود و زمينه‌اى مستحكم در آثار افلاطون، نيچه، داستايوسكى، ويرجينيا وولف، و كافكا و ديگران دارد. اين جنبش دنباله‌روى مكتب دادا است كه تريستان تزارا به همراه چند تن از ديگر هنرمندان آن را در سال 1916 بنيان نهاد. در اينجا لازم مى‌بينم كه براى درك بهتر سوررئاليسم و آشنايى با اهداف واقعى هنرمندان آن به تاريخچه پيداش دادا و زمينه‌هايى كه بستر پيدايش اين دو مكتب است گسترده نگاهى بياندازيم.

جنگ جهانى اول و پيدايش جنبش دادا

جنگ جهانى اول در سال 1914 شروع شد. قدرت‌هاى بزرگ جهان به‌منظور حفظ امنيت و ثبات خود در اتحادهاى منطقه‌اى قطب‌بندى شده بودند. اين اتحادها به منظور متعادل ساختن قدرت يك كشور در برابر ديگرى يا به منظور بازگرداندن تعادلى بود كه به‌علت جنگى محدود از ميان رفته بود. كشورهايى مثل آلمان سعى بر آن داشتند تا از نفوذ فرانسه جلوگيرى كنند و اين كشور را منزوى سازند. اين جنگ بسيارى از روشنفكران و حتا مردم عادى را تكان داد. با گسترش جنگ در سرتاسر اروپا، انتشار كتاب‌ها و مجلات متوقف شد. نويسنده‌گان و شاعران بزرگى چون گيوم آپوليز جان خود را از دست دادند. نزديك به 500 نفر از اهل قلم قربانى اين جنگ شدند. در ظرف دو سال اول، ادبيات تمام اروپا فلج شد. كل نظام فكرى و فرهنگى اجتماعى فلج شد. دين، عقل و منطق و ارزش‌هاى انسانى رو به زوال رفت و انديشه‌هاى مردم مملو از تشويش كشتار و خونريزى گرديد. در چنين بسترى بود كه دادا زاده شد. گروهى از جوانان كه بعد از فارغ‌التحصيلى به جنگ عازم شده بودند، تحت تاثير شديد كشتارها، و تروريسم و ويرانگرى  قرار گرفتند و انديشه‌هاى‌شان جايگاه عصيان شد. كسانى پيدا شدند كه به ثبات و دوام هيچ امرى اميد پيدا نكردند و چيزى را در زنده‌گى پابرجا و محكم و متقن نشماردند و همين افراد بودند كه مكتب داد را بوجود آوردند.