پاپ و مرتد

« رویّه ای که امروز کلیسا اعمال می کند همانند رویّه ای نیست که به دست حواریون اعمال می شد: زیرا آن ها مردم را با موعظه به راه و روش زندگی خوب هدایت می کردند، اما اکنون هر کس که نخواهد کاتولیک باشد، باید به مجازات و عذاب تن دهد، زیرا اکنون به زور متوسل می شوند نه به عشق؛ دنیا نمی تواند این گونه ادامه یابد، زیرا این همه جز جهالت نیست و هیج مذهب این چنینی نمی-تواند خوب باشد.»
کتاب پاپ و مرتد، توشتۀ مایکل وایت با ترجمۀ فروغ پوریاوری، اثری بیوگرافی وار از زندگی جوردانو برونو است که بر اساس مستندات اندکی که از دوران حیات او برجای مانده، نوشته شده است. او می گوید: «زندگی برونو به صورت چهل تکه ای به دستمان می رسد که در آن بعضی وقایع، ثبت و برخی دیگر در دل تاریخ مکتوم شده است.»
برونو در جنوب ایتالیا به دنیا آمد و بعدها وارد صومعۀ ناپل شد اما بعد که به او ظنین شدند، صومعه را ترک کرد و خانه نشینی پیشه کرد.مردی که فیلسوفی معمولی نبود؛ آدمی خودرأی، مردم گریز و روشنفکری رادیکال بود.
«آنچه برونو را بی همتا می کرد، توانایی اش در کسب علم زمانه اش، آمیختن آن با معرفتی گسترده و همدلی طبیعی با مسلک های ماقبل مسیحیت و تدریس آموزۀ حاصله با شور و عشقی بی بدیل بود.»
او هم دنیایی را می دید که با الگوی درست آیینی هیچ ارتباطی نداشت و هم به قرابت با دنیای باستان و نظریه های آن عشق می ورزید و اعتقاداتی داشت که به شدت بدعت آمیز بود و همین اعتقادات پای او را به دادگاه تفتیش عقاید باز کرد.
«و اکنون پدر برونو مردی ریزاندام با موهای سیاه و چشم های قهوه ای تیره در برابر او ایستاده بود، به شدت لاغر؛ وحشت زده و  تکیده می نمود و بر صورت و بدنش آثار شکنجۀ دادگاه تفتیش عقاید نقش بسته بود. روز هشتم فوریۀ 1600بود و از عمر جوردانو برونو فقط یازده روز باقی مانده بود. »